Góry Bystrzyckie są częścią Sudetów Środkowych i jednym z najrozleglejszych masywów w całych Sudetach. Tworzy go szeroki, wyrównany grzbiet, w północnej części charakterystycznie asymetryczny – zbocza opadające na wschód ku Kotlinie Kłodzkiej są znacznie bardziej strome od stoków zachodnich. W północnej części wyróżniają się wzniesienia Wolarz (852 m n.p.m.) i Łomnickiej Równi (890 m n.p.m.), na południu zaś formuje się jeden wyraźny grzbiet prowadzący od Przełęczy Spalonej (811 m n.p.m.) na najwyższą w całym paśmie Jagodną (977 m n.p.m.). Opada on stromo na Przełęcz Nad Porębą (690 m n.p.m.), za którą wyróżniają się jeszcze wierzchołki Czerńca (891 m n.p.m.) i Bochniaka (713 m n.p.m.) górujące nad Przełęczą Międzyleską (534 m n.p.m.).
Większość Gór Bystrzyckich leży po polskiej stronie, jedynie ich niewielka południowa część sięga na teren Republiki Czeskiej. Na północy dolina Bystrzycy Dusznickiej oddziela Góry Bystrzyckie od Gór Stołowych. Na północnym zachodzie, w okolicach Polanicy-Zdroju, opisywane góry sąsiadują z Kotliną Kłodzką, a na wschodzie z Rowem Górnej Nysy, wyraźnym obniżeniem tektonicznym oddzielającym Sudety Środkowe od Wschodnich. Na południu, w rejonie Boboszowa, poprzez Przełęcz Międzyleską graniczą z Masywem Śnieżnika.
Trzon Gór Bystrzyckich tworzy masyw krystaliczny zbudowany ze skał metamorficznych, głównie łupków łyszczykowych i granitognejsów. Z budową geologiczną Gór Bystrzyckich wiąże też występowanie tu wód mineralnych, które wypływają na liniach uskoków tektonicznych w obrębie piaskowców górnokredowych. Najbardziej znane ich ujęcia znajdują się w uzdrowiskach w Dusznikach-Zdroju, Polanicy-Zdroju i Długopolu-Zdroju. Na obszarze Gór Bystrzyckich pozostało kilkadziesiąt nieczynnych kamieniołomów piaskowców ciosowych i gnejsów.
Fauna i flora Gór Bystrzyckich należy do typowych dla Sudetów Środkowych. Przeważająca część terenu znajduje się w piętrze regla dolnego, zaś niżej położone partie – w piętrze pogórzy. Lasy zdominowane są przez świerki, ale w niektórych miejscach spotkać można też jawory, lipy, dęby wiązy górskie i modrzewie.
Najciekawszym pod względem przyrodniczym obszarem Gór Bystrzyckich jest „Torfowisko pod Zieleńcem”, leżące na europejskim dziale wodnym. W części północnej jest to torfowisko typu wysokiego, a więc zasilane wyłącznie wodami opadowymi, a w części południowej - typu przejściowego. Obejmuje Topielisko i fragment Czarnego Bagna. Jest to rezerwat ścisły i zwiedzać go można wyłącznie drogą i ścieżką wybudowaną na podkładzie z bali. Przez teren rezerwatu prowadzi zielony szlak, przy którym rozmieszczono tablice ścieżki dydaktycznej. Można również skorzystać z drewnianej wieży widokowej. Wśród ciekawszych z rosnących tu roślin warto wymienić rosiczki, wełniankę pochwowatą, brzozę karłowatą, bagnicę torfową, turzycę skąpokwiatową oraz kosodrzewinę. Występujące tu jeziorka zarośnięte są częściowo kożuchem roślinnym.
W Górach Bystrzyckich jest dużo zalesionych terenów pozbawionych walorów widokowych. Jednak Kamienna Góra (704 m n.p.m.) położona na północno-wschodniej części opisywanego pasma posiada na szczytowych skałkach punkt widokowy na Polanicę Zdrój, są tu skalne rumowiska, które powstały w czasie zlodowacenia. Obok szczytu znajdują się ruiny fortu z 1790 r. Wspomniany już Wolarz jest to piaskowcowa kulminacja, która opada stromo do Piekielnej Doliny. Na zboczach znajdują się liczne gołoborza. Warta też zobaczenia jest wspomniana już Łomnicka Równina. Jest to rozległa, wypłaszczona kulminacja w północnej części Gór Bystrzyckich. Opada ona stromymi stokami do Rowu Górnej Nysy. Pod szczytem tej góry znajduje się punkt widokowy na Masyw Śnieżnika.
Sieć szlaków turystycznych jest tu zadowalająca. Spod schroniska „Jagodna” na Przełęczy Spalona (811 m n.p.m.) szlak niebieski prowadzi drogą przez las, po około 500 m skręca mocno w lewo gdzie wchodzi na dukt leśny. Szlak prowadzi lekko pod górę, po drodze mijając pośrednie szczyty. Po około półtorej do dwóch godzin szlak dochodzi do szczytu Jagodna, gdzie znajduje się ambona i ława ze stołem. Wypłaszczony grzbiet stromą krawędzią opada do Rowu Górnej Nysy. Dalej szlak prowadzi do Międzylesia.
{gallery}piotrp/bystrzyckie{/gallery}
Przy opracowaniu artykułu korzystano z "Atlasu Gór Polski" pod redakcją Marka Radwańskiego i Marcina Szymczaka wydawnictwa ExpressMap Polska Sp. z o.